Aktualności

Czynne i bierne prawo wyborcze

14 CZERWIEC 2022

Wolne wybory to podstawa demokracji. W rozwiniętych demokracjach (w tym w Polsce) istnieje cały osobny dział prawa (tzw. prawo wyborcze) regulujący zarówno sposób organizacji wyborów, tryb ich przeprowadzenia jak i to, kto może w nich wziąć udział.

 

Kto może więc wziąć udział w wyborach w Polsce? Zależy o to, czy pytamy, kto może w Polsce głosować (czynne prawo wyborcze) czy kto może kandydować (bierne prawo wyborcze).

 

Czynne i bierne prawo wyborcze - czym są?

Czynne i bierne prawo wyborcze to jedne z najważniejszych praw obywatelskich. Ich posiadanie gwarantuje każdemu uprawnionemu do głosowania możliwość brania udziału w życiu politycznym kraju i realnego wpływania na nie.

 

Czynne prawo wyborcze to  przysługujące obywatelom polskim prawo zapewniające możliwość udziału w głosowaniu i oddania głosu na kandydata do

 

  • organów przedstawicielskich państwa (Sejmu i Senatu),
  • organów samorządu terytorialnego,
  • Parlamentu Europejskiego.

Czynne prawo wyborcze daje też możliwość głosowania w referendach - zarówno powszechnych, jak i lokalnych.

 

Kto w Polsce posiada czynne prawo wyborcze?

Prawo to przysługuje osobom, spełniającym następujące warunki:

 

  • posiadają obywatelstwo polskie,
  • najpóźniej w dniu wyborów ukończyły 18 lat (a więc osiągnęły pełnoletność),
  • nie są ubezwłasnowolnione,
  • prawo wyborcze nie zostało im odebrane prawomocnym wyrokiem sądu lub Trybunału Stanu.

 

Pewną ciekawostką jest to, że od czasu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej czynne prawo wyborcze przysługuje także... wszystkim pełnoletnim obywatelom państw członkowskich UE (o ile nie zostali pozbawieni praw wyborczych w kraju pochodzenia) - ale tylko w wyborach do Parlamentu Europejskiego i pod warunkiem stałego zamieszkiwania w Polsce. Pełnoletni obywatele UE mogą także głosować w wyborach do rad gmin (pod warunkiem stałego zamieszkiwania na obszarze danej gminy).

 

A co z biernym prawem wyborczym?

Z kolei bierne prawo wyborcze  to prawo do kandydowania w wyborach. W Polsce bierne prawo wyborcze ma każdy obywatel polski, mający czynne prawo wyborcze, pod warunkiem osiągnięcia odpowiedniego wieku (tzw. cenzus wieku). Wiek ten jest różny w przypadku kandydowania do różnych organów władzy i wynosi odpowiednio:

 

  • 18 lat - w przypadku rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich,
  • 21 lat - w przypadku Sejmu i Parlamentu Europejskiego,
  • 25 lat - w przypadku kandydowania na urząd wójta, burmistrza i prezydenta miasta,
  • 30 lat - w przypadku kandydowania do Senatu,
  • 35 lat - w przypadku kandydowania na urząd prezydenta Rzeczypospolitej.

 

Określony we wszystkich powyższych przypadkach wiek należy osiągnąć najpóźniej w dniu wyborów.

 

W przypadku kandydata na radnego gminy, powiatu lub członka sejmiku wojewódzkiego dodatkowym wymogiem, oprócz osiągnięcia odpowiedniego wieku, jest ponadto stałe zamieszkiwanie na obszarze danej jednostki samorządowej. Co ciekawe, kandydat na urząd wójta, burmistrza i prezydenta miasta nie musi z kolei mieszkać na terenie gminy lub miasta, w którym kandyduje.

Czynne i bierne prawo wyborcze - jak stracić? 

Zarówno czynne, jak i bierne prawo wyborcze można stracić.

 

Czynne prawo wyborcze, jak wspominaliśmy już wcześniej, traci się w dwóch przypadkach:

 

  • odebrania prawa wyborczego prawomocnym wyrokiem sądu (tzw. pozbawienie praw publicznych) lub Trybunału Stanu (pozbawienie praw wyborczych),
  • ubezwłasnowolnienia przez sąd.

 

Pozbawienie praw publicznych może być zastosowane jako dodatkowy środek karny w przypadku skazania danej osoby na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

 

Pozbawienie praw wyborczych z kolei to jedna z kar, którą może orzec Trybunał Stanu. Sądzi on osoby zajmujące kierownicze stanowiska w państwie, w ramach ich odpowiedzialności konstytucyjnej.

 

Ostatnią, trzecią przyczyną, dla której można stracić prawo wyborcze, jest ubezwłasnowolnienie. Status osoby ubezwłasnowolnionej w Polsce reguluje Kodeks Cywilny. Przyczyną ubezwłasnowolnienia jest:

 

  • choroba psychiczna,
  • niedorozwój umysłowy,
  • inne zaburzenia psychiczne,
  • pijaństwo lub narkomania.

 

Ubezwłasnowolnienie następuje wyłącznie na mocy wyroku sądowego i może być całkowite lub częściowe. Z punktu widzenia prawa wyborczego rozróżnienie między tymi dwoma rodzajami ubezwłasnowolnienia jest jednak mało istotne - zarówno osoba ubezwłasnowolniona całkowicie, jak i jedynie częściowo, nie ma bowiem ani czynnego, ani biernego prawa wyborczego.

 

Jak wynika z powyższego wywodu - bierne prawo wyborcze traci się zawsze wtedy, gdy traci się czynne prawo wyborcze. Utrata biernego prawa wyborczego występuje jednak także w innych przypadkach. Możliwość kandydowania we wszelkich rodzajach wyborów całkowicie traci osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności:

 

  • za przestępstwo umyślne ścigane z urzędu,
  • umyślne przestępstwo skarbowe.

 

Osoba ubiegająca się o stanowisko wójta, burmistrza musi spełnić jeszcze bardziej rygorystyczne wymogi. W wyborach tych nie może bowiem startować osoba, skazana za opisane wyżej przestępstwa, i to bez względu na rodzaj kary, jaki został wobec niej orzeczony. Wójtem, burmistrzem nie może zostać osoba, która w tej konkretnej gminie pełniła już taką funkcję dwukrotnie.

 

Bierne i czynne prawo wyborcze w innych krajach

W obecnej chwili prawo wyborcze we wszystkich krajach demokratycznych jest bardzo zbliżone do obowiązującego w Polsce. Co do zasady, przysługuje wszystkim pełnoletnim obywatelom danego kraju. W ogromnej większości państw Europy i świata czynne prawo wyborcze uzyskuje się zaraz po osiągnięciu pełnoletności (czyli 18. roku życia) a bierne prawo wyborcze - zazwyczaj po osiągnięciu nieco dojrzalszego wieku. We współczesnym świecie - w przeciwieństwie do tego, jak sprawa kształtowała się jeszcze sto lat temu - o posiadaniu praw wyborczych nie decyduje już majątek, płeć czy kolor skóry.

 

Obszerne i dokładne omówienie tego, jak kształtuje się czynne i bierne orawo wyborcze w innych krajach wykraczałoby poza ramy tego tekstu. W tym miejscu wymienimy tylko kilka zaskakujących uregulowań czynnego i biernego prawa wyborczego w wybranych krajach:

 

  • Austria - jako pierwszy kraj Unii Europejskiej - przyznała prawa wyborcze 16-latkom.
  • W Szwajcarii ostatnie ograniczenia czynnego prawa wyborczego kobiet zniesiono dopiero w... 1990 r.!
  • Aby kandydować w wyborach parlamentarnych w Nigerii, trzeba posiadać tzw. certyfikat szkolny. Ten afrykański kraj jest więc jedynym państwem na świecie, w którym obowiązuje cenzus wykształcenia.
  • W USA kandydować na prezydenta mogą tylko osoby urodzone w Stanach Zjednoczonych. Imigrant — nawet jeśli uzyska obywatelstwo amerykańskie — nie może ubiegać się o najwyższy urząd w tym kraju.
  • od 1997 r. obywatele amerykańskiego stanu Teksas mogą głosować w stanowych i federalnych wyborach... elektronicznie z kosmosu! Umożliwiające to prawo zostało wprowadzone na prośbę astronautów z Johnson Spaceflight Center in Houston.

Czynne prawo wyborcze to inaczej...

Czynne prawo wyborcze to inaczej prawo wybierania. Natomiast bierne prawo wyborcze nazywamy inaczej prawem wybieralności.

Dyskusje
Dodaj komentarz
Czytaj również:
Zasiłek chorobowy – komu przysługuje, ile wynosi? 25 STYCZEŃ 2024

Zasiłek chorobowy to jedno z uprawnień pracowniczych, przysługujących osobom ubezpieczonym, które stały się niezdolne do pracy z powodu...

Dodatek osłonowy – komu się należy, zasady wypłat 25 STYCZEŃ 2024

Dodatek osłonowy to świadczenie pieniężne, którego celem jest zrekompensowanie Polakom wysokich cen energii, gazu i żywności. W 2024...

Dodatek pielęgnacyjny – komu przysługuje i ile wynosi? 25 STYCZEŃ 2024

Dodatek pielęgnacyjny to świadczenie przysługujące osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji. Jest to jeden z dodatków, który można...

Mały ZUS plus – na czym polega, komu przysługuje? 25 STYCZEŃ 2024

Mały ZUS Plus to program skierowany do osób prowadzących własną działalność gospodarczą. Jest to rodzaj ulgi podatkowej, która...

Renta socjalna – ile wynosi, komu przysługuje? 24 STYCZEŃ 2024

Renta socjalna to świadczenie, które stanowi wsparcie dla osób w szczególnie trudnej sytuacji życiowej. W 2024 roku weszły w życie...

Kalendarz
Listopad 2024
pn wt śr cz pt so n
28 29 30 31 1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 1
2 3 4 5 6 7 8
Kartka z kalendarza
Listopad 2024
310 Dzień roku 45 Tydzień roku
5 (wtorek)
Znak zodiaku: Skorpion
Imieniny: Florian, Marek, Sławomir, Zachariasz
07:43 17:03
12:26 18:44
Dni do końca roku: 56 dni
Wybory samorządowe
Minęło: 212 dni
7 kwietnia 2024