Zasiłek chorobowy – komu przysługuje, ile wynosi?

Zasiłek chorobowy to jedno z uprawnień pracowniczych, przysługujących osobom ubezpieczonym, które stały się niezdolne do pracy z powodu choroby. W tym artykule przedstawiamy kompendium wiedzy na temat zasiłku chorobowego. Komu przysługuje to świadczenie i jakie są zasady jego wypłacania?

Komu przysługuje zasiłek chorobowy?

Zasiłek chorobowy przysługuje pracownikowi, który stał się niezdolny do wykonywania pracy z powodów zdrowotnych. Świadczenie to przysługuje każdej osobie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu. Osoba pracująca może być objęta ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo lub dobrowolnie. Obowiązkowe ubezpieczenie przysługuje każdemu pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę (bez względu na rodzaj umowy), członkowi rolniczych spółdzielni produkcyjnych i kółek rolniczych oraz osobom odbywającym służbę wojskową. W wymienionych sytuacjach prawo do ubezpieczenia chorobowego przysługuje od dnia objęcia osoby ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym. Do ubezpieczenia chorobowego mogą przystąpić dobrowolnie (warunkiem jest podleganie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu) osoby wykonujące pracę nakładczą, pracujące na umowie zlecenia lub równoważnej, prowadzące działalność gospodarczą lub współpracujące przy takiej działalności, osoby duchowne, doktoranci otrzymujący stypendium oraz osoby skierowane do pracy w czasie odbywania kary. Osoba ubezpieczona dobrowolnie jest objęta ubezpieczeniem od dnia, który wskaże w zgłoszeniu do ZUS. 

Jeżeli więc osoba zgłoszona do ubezpieczeń stanie się niezdolna do pracy z powodu choroby, przysługuje jej zasiłek chorobowy. Ubezpieczony obowiązkowo nabywa prawo do zasiłku po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, natomiast ubezpieczony dobrowolnie – dopiero po 90 dniach. Od dnia ubezpieczenia prawo do zasiłku przysługuje natomiast niezdolnym do pracy z powodu wypadku w drodze do pracy lub z pracy, absolwentom szkół, którzy przystąpili do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły, pracownikom z co najmniej dziesięcioletnim stażem ubezpieczenia obowiązkowego oraz posłom i senatorom zgłoszonym do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od końca kadencji. 

L4 a wynagrodzenie 

Osoby, które przystąpiły od ubezpieczenia chorobowego, otrzymują pomniejszone wynagrodzenie za czas zwolnienia lekarskiego. Pracownik przebywający na zwolnieniu zachowuje prawo do 80 procent wynagrodzenia. Jest to tzw. wynagrodzenie chorobowe, pomniejszone proporcjonalnie do czasu niezdolności do pracy. Zasiłek w wysokości 100 procent wypłaca się, jeśli niezdolność do pracy wydarza się w okresie ciąży, powstała w wyniku wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz gdy osoba poddaje się badaniom lekarskim lub zabiegom obowiązkowo przewidzianym dla dawców komórek, tkanek i narządów. Za pobyt pracownika na zwolnieniu najpierw płaci pracodawca, potem obowiązek wypłacania zasiłku spada na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Pracodawca finansuje wynagrodzenie chorobowe pracownika z własnych środków, jeśli czas niezdolności do pracy trwa łącznie 33 dni w ciągu roku kalendarzowego (lub 14 dni, jeśli pracownik ukończył 50. rok życia). Czas ten ustala się, sumując poszczególne okresy zwolnień lekarskich, nawet jeżeli wystąpiły między nimi przerwy lub pracownik zmieniał miejsce zatrudnienia. Od 34. lub 15. dnia niezdolności do pracy zasiłek chorobowy wypłaca zatrudnionemu Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Okres L4 na umowie zlecenie płatny tylko wtedy, gdy pracownik wystąpił do pracodawcy o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. 

Jak długo wypłacany jest zasiłek chorobowy?

Zasiłek chorobowy przysługuje za cały czas pozostawania na zwolnieniu lekarskim, jednak nie dłużej niż 182 dni lub 270 dni w przypadku ciąży lub gdy niezdolność do pracy spowodowana jest gruźlicą. Po wyczerpaniu powyższych okresów zasiłkowych osoba może nabyć prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (jeśli nie rokuje powrotu do zdrowia) lub do świadczenia rehabilitacyjnego (o ile rokuje powrót do zdrowia mimo dalszej niezdolności do pracy). Ponowne zwolnienie lekarskie po 182 dniach choroby uprawnia do zasiłku chorobowego, tylko jeśli pomiędzy dwoma okresami niezdolności do pracy minęło co najmniej 60 dni. To oznacza, że kolejny zasiłek chorobowy może być wypłacony dopiero po 60 dniach przerwy, jeśli osoba ubezpieczona wyczerpała 182-dniowy okres zasiłkowy. Jeżeli pracownik jest nieobecny z powodu choroby, a wyczerpał okres zasiłkowy, pracodawca ma prawo zakwalifikować jego nieobecność jako nieobecność usprawiedliwioną niepłatną. W takiej sytuacji pracownik może z kolei prawo wystąpić o świadczenie rehabilitacyjne, które jest przyznawane maksymalnie na 1 rok. 

Zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia

Zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia może przysługiwać niezdolnemu do pracy pracownikowi, ale konieczne jest jednak spełnienie określonych warunków. ZUS wypłaci zasiłek po ustaniu zatrudnienia, jeśli niezdolność do pracy trwała bez przerwy przez 30 dni i powstała nie później niż 14 dni od ustania tytułu do ubezpieczenia (lub nie później niż 3 miesiące w przypadku choroby zakaźnej). Zasiłek po ustaniu zatrudnienia nie przysługuje natomiast, jeśli:

- osoba ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,

- pracownik kontynuuje działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia dobrowolnym lub obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym,

- osoba uprawniona jest do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,

- osoba nie przepracowała wymaganego okresu wyczekiwania (30 lub 90 dni),

- ubezpieczenie ustało po wyczerpaniu pełnego okresu zasiłkowego,

- osoba podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników.

ZUS wypłaci zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia, jeśli zainteresowana osoba dostarczy do urzędu zaświadczenie lekarskie (e-ZLA), a także dostarczy zaświadczenie od byłego pracodawcy dotyczące okresów składkowych. Po ustaniu zatrudnienia zasiłek przysługuje maksymalnie przez 91 dni. Wyjątkiem jest niezdolność do pracy spowodowana gruźlicą, występująca w czasie ciąży lub wskutek poddania się badaniom i zabiegom dla dawców organów, tkanek i komórek. 

Ile wynosi zasiłek chorobowy?

Wysokość zasiłku chorobowego wyliczana jest zgodnie z podstawą wymiaru wynagrodzenia chorobowego, na którą ma wpływ między innymi wynagrodzenie zasadnicze, premie i nagrody, dodatki funkcyjne i stażowe, wynagrodzenia za nadgodziny i urlopy. Do podstawy wynagrodzenia chorobowego wliczane są tylko te składniki, które są pomniejszane za czas niezdolności do pracy. Naliczanie i wypłacanie zasiłku chorobowego jest obowiązkiem pracodawcy. 

Czy potrzebny jest wniosek o zasiłek chorobowy?

Otrzymanie wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy jest możliwe wtedy, gdy pracownik przedstawi przełożonemu zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy. Obecnie jednak lekarz przesyła pracodawcy e-ZLA podczas wizyty lekarskiej, dlatego pracownik nie musi składać żadnych dokumentów. Pracodawca zobaczy bowiem zwolnienie lekarskie na swoim koncie PUE ZUS. Jeżeli płatnikiem zasiłku chorobowego jest ZUS, procedura wygląda inaczej. ZUS nie wypłaca świadczenia z urzędu, pracownik musi złożyć o niego wniosek. W czasie trwania ubezpieczenia wniosek w imieniu pracownika składa pracodawca, który ma obowiązek dostarczyć zaświadczenie do urzędu nie później niż w ciągu 7 dni od otrzymania zaświadczenia lekarskiego e-ZLA. Jeżeli osoba stara się o zasiłek po ustaniu zatrudnienia, musi złożyć o to wniosek osobiście. Należy przekazać do ZUS-u wniosek o zasiłek chorobowy, który powinien zawierać dane osobowe świadczeniobiorcy, okres niezdolności do pracy, serię i numer zaświadczenia lekarskiego, informację na temat wypadku w drodze do pracy lub z pracy lub na temat choroby zawodowej (jeśli dotyczy) oraz informację, czy okres niezdolności do pracy przypada w czasie ubezpieczenia. Szczegółowe informacje na temat składania wniosków o świadczenie można znaleźć na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.