Renta rodzinna – komu się należy, zasady przyznawania

Renta rodzinna to świadczenie pieniężne, które przysługuje w związku ze śmiercią członka rodziny. W tym artykule wyjaśniamy, kto może ubiegać się o rentę rodzinną i jakie warunki trzeba spełnić, żeby ją uzyskać. 

Renta rodzinna – po kim?

Renta rodzinna to świadczenie, które przysługuje członkom rodziny po osobie, która zmarła i miała prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniła warunki do przyznania emerytury lub renty. Renta po osobie zmarłej przyznawana jest także wtedy, gdy członek rodziny w chwili śmierci pobierał zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. 

Dla kogo renta rodzinna?

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby zmarłej. Mają do niej prawo dzieci, które nie ukończyły 16 lat lub 25 lat, jeśli nadal się uczą. Jeżeli dziecko ukończy 25. rok życia na ostatnim roku studiów, prawo do świadczenia zostaje automatycznie przedłużone do ostatniego roku tych studiów. Renta przysługuje bez względu na wiek dzieciom, które stały się całkowicie niezdolne do pracy przed 16. rokiem życia lub przed 25 rokiem życia w przypadku osób uczących się. Prawo do renty przysługuje osobom pobierającym naukę w szkołach publicznych, niepublicznych, szkołach wyższych państwowych i prywatnych, seminariach katolickich, na kursach zawodowych oraz w placówkach edukacyjnych i szkołach językowych za granicą. Świadczenie to może przysługiwać także wnukom, rodzeństwu i innym dzieciom przyjętym na wychowanie, jeśli nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach lub rodzice nie w stanie zapewnić im utrzymania. W takiej sytuacji dzieci muszą być przyjęte na wychowanie co najmniej rok przed śmiercią ubezpieczonego opiekuna. 

Prawo do renty rodzinnej przysługuje także wdowie. Renta rodzinna dla wdowy przyznawana jest po spełnieniu przez nią określonych warunków. Kobieta uzyskuje prawo do świadczenia, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy. O rentę może się także starać wdowa, która nie osiągnęła tego wieku, ale wychowuje co najmniej jedno dziecko uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym małżonku, które nie ukończyło 16 lat. Jeżeli dziecko uczy się, prawo do renty przysługuje wdowie do ukończenia przez nie 18. roku życia. Owdowiała kobieta uzyskuje prawo do renty także wtedy, gdy sprawuje opiekę nad dzieckiem trwale niezdolnym do pracy lub gdy sama stała się niezdolna do pracy do 5 lat od śmierci męża lub zaprzestania wychowywania dzieci. Renta rodzinna przysługuje owdowiałym mężczyznom na takich samych zasadach co kobietom. W przypadku wdowców wiek uprawniający do renty również wynosi 50 lat. Świadczenie po zmarłych współmałżonku można uzyskać również wtedy, gdy małżonkowie nie pozostawali we wspólnocie małżeńskiej, ale owdowiała osoba miała orzeczone przez sąd prawo do alimentów. Jeżeli wdowa nie posiada źródła utrzymania i nie spełnia jednocześnie powyższych warunków, uzyskuje prawo do tzw. okresowej renty rodzinnej, która przyznawana jest na jeden rok od dnia śmierci męża. Jeżeli wdowa uczestniczy w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do pracy, przysługuje jej prawo do tymczasowej renty przez okres 2 lat.

Renta rodzinna może być przyznana również rodzicom, jeśli ich zmarłe dziecko znacząco przyczyniało się od ich utrzymania. Rodzice muszą jednak spełniać warunki takie same jak dla wdów i wdowców, jeżeli chodzi o wiek, wychowywanie dzieci i całkowitą niezdolność do pracy. 

Zasady przyznawania renty rodzinnej 

Renta rodzinna przysługuje na wniosek uprawnionej osoby. Instytucją odpowiedzialną za wypłacanie świadczenia jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wniosek o przyznanie renty należy więc kierować do ZUS-u, składając go w placówce urzędu właściwej dla miejsca zamieszkania uprawnionego. Wniosku o rentę nie można złożyć przez Internet. Przyjmowane są jedynie dokumenty papierowe, złożone osobiście (albo za pośrednictwem pełnomocnika) lub wysłane pocztą. Do wypełnionego wniosku należy dołączyć niezbędne zaświadczenia. Są to:

- dokument tożsamości wnioskodawcy (który potwierdza datę jego urodzenia),

- dokument stwierdzający datę urodzenia i zgonu osoby, po której ma być przyznana renta,

- dokument potwierdzający stopień pokrewieństwa lub powinowactwa między wnioskodawcą i osobą zmarłą,

- odpis skrócony aktu małżeństwa, jeśli o rentę ubiega się osoba owdowiała lub rozwiedziona,

- zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia osoby uprawnionej, jeśli renta rodzinna przysługuje z tytułu niezdolności do pracy,

- zaświadczenie o kontynuowaniu nauki (jeśli dziecko ma więcej niż 16 lat),

- dokument potwierdzający przyznanie alimentów lub potwierdzający obowiązek alimentacyjny.

Prawo do renty przysługuje od dnia śmierci członka rodziny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym osoba zainteresowana złoży wniosek do ZUS-u. Jeżeli wniosek wpłynął w miesiącu śmierci osoby, po której przysługuje renta lub w miesiącu następnym, kwota zostanie wypłacona od dnia śmierci tej osoby. Jeżeli osoba uprawniona uzyskuje dochód, wypłata renty może zostać wstrzymana lub zmniejszona. Wszyscy uprawnieni członkowie rodziny uzyskują prawo do jednej i tej samej renty rodzinnej, która jest odpowiednio dzielona pomiędzy uprawnionych. 

Ile wynosi renta rodzinna?

To, ile wynosi renta rodzinna, zależy od liczby osób uprawnionych do jej otrzymania. Dla jednej osoby uprawnionej renta rodzinna wynosi 85 procent świadczenia, które przysługiwałoby zmarłego. Dla dwóch osób uprawnionych wynosi 90 procent świadczenia zmarłego, a dla trojga uprawnionych – 95 procent. Jak już zostało wspomniane, świadczenie dzielone jest równo pomiędzy uprawnionych. Oblicza się je w najkorzystniejszy dla potencjalnych świadczeniobiorców sposób. Wysokość renty rodzinnej nie może być niższa niż kwota najniższej renty rodzinnej. Świadczenie jest co roku waloryzowane, podobnie jak emerytury i renty socjalne. Obecnie najniższe emerytury i renty wynoszą 1588,44 zł brutto. Jeżeli więc wyliczona kwota renty jest niższa niż najniższe świadczenie, to łączna kwoty renty rodzinnej podwyższana jest do wysokości najniższej renty. 

Osoby, które straciły obydwoje rodziców (sieroty zupełne), otrzymują dodatek dla sierot zupełnych. Jest to stała, podlegająca waloryzacji kwota doliczana do wysokości świadczenia.

Zasady wypłacania renty rodzinnej

Renta rodzinna wypłacana jest na dwa sposoby – za pośrednictwem poczty (pieniądze przynosi listonosz) lub na konto bankowe. W przypadku świadczeniobiorców mieszkających za granicą, możliwe są dwie formy wypłaty – na rachunek bankowy w Polsce lub do osoby, która zostanie upoważniona do odbioru pieniędzy. To, ile można dorobić do renty rodzinnej, zostało ściśle określone w przepisach. Jeżeli osoba uprawniona do renty uzyskuje dochód z pracy lub innej działalności zarobkowej, podlegającej ubezpieczeniu społecznemu, świadczenie rentowe może zostać zmniejszone lub całkowicie wstrzymane. Limit zarobków osoby pobierającej rentę rodzinną zależy od wysokości przeciętnego wynagrodzenia. Prawo do renty zostanie zawieszone, jeśli przychód świadczeniobiorcy wynosi więcej niż 130 procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli natomiast przychód wynosi więcej niż 70 procent przeciętnego świadczenia, ale nie przekracza 130 procent, renta rodzinna zostanie zmniejszona o kwotę przekroczenia (jednak nie więcej niż o kwotę maksymalnego przekroczenia, która zmienia się co roku).

Osoba uprawniona do renty może zrezygnować z pobierania świadczenia. Musi jednak złożyć wniosek o wyłączenie jej z kręgu osób uprawnionych. W takiej sytuacji wysokość renty jest ponownie ustalana dla pozostałych świadczeniobiorców. Osoba, która zrzekła się prawa do świadczenia, może ponownie ubiegać się o jego przyznanie, jeśli nadal spełnia warunki do jego otrzymania.